ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ രാജിക്ക് ശേഷം ഡോ. മുഹമ്മദ് യൂനുസിൻ്റെ ഇടക്കാല ഭരണത്തിന് കീഴിൽ ബംഗ്ലാദേശ് 2026 ഫെബ്രുവരിയിലെ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പിനായി ഒരുങ്ങുമ്പോൾ, ഇന്ത്യ അതീവ ജാഗ്രതയിലാണ്. അയൽരാജ്യത്തിൻ്റെ രാഷ്ട്രീയ സ്ഥിരത ഇന്ത്യയുടെ വടക്കുകിഴക്കൻ മേഖലയുടെ സുരക്ഷ, വ്യാപാരം, തന്ത്രപരമായ കണക്റ്റിവിറ്റി എന്നിവയിൽ നിർണായകമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നതിനാൽ, ബംഗ്ലാദേശിലെ ഓരോ ചലനവും ഇന്ത്യയ്ക്ക് സുപ്രധാനമാണ്.

തന്ത്രപരമായ പാലം: ബംഗ്ലാദേശ് ഇന്ത്യക്ക് എത്ര പ്രധാനപ്പെട്ടത്?

ബംഗ്ലാദേശ് ഇന്ത്യക്ക് വെറുമൊരു അയൽരാജ്യമല്ല, മറിച്ച് തന്ത്രപരമായ ഒരു പാലമാണ്. ഇന്ത്യയുടെ വടക്കുകിഴക്കൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിലേക്കുള്ള ചരക്കുഗതാഗതത്തിനും കണക്റ്റിവിറ്റിക്കും ബംഗ്ലാദേശ് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. ഇന്ത്യയുടെ വടക്കുകിഴക്കൻ മേഖലയെ രാജ്യത്തിൻ്റെ മറ്റ് ഭാഗങ്ങളുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഇടുങ്ങിയ സിലിഗുരി ഇടനാഴിയെ (‘ചിക്കൻസ് നെക്ക്’) അമിതമായി ആശ്രയിക്കുന്നത് കുറയ്ക്കുന്നതിൽ ബംഗ്ലാദേശുമായുള്ള ഗതാഗത ഇടനാഴികൾ വഹിക്കുന്ന പങ്ക് നിസ്തുലമാണ്. കൂടാതെ, 15 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം വാർഷിക വ്യാപാര വിനിമയങ്ങളുള്ള ദക്ഷിണേഷ്യയിലെ ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും വലിയ വ്യാപാര പങ്കാളി കൂടിയാണ് ബംഗ്ലാദേശ്.

ഹസീനയുടെ ഭരണകാലത്ത്, ഇന്ത്യയുമായി മികച്ച ബന്ധം സ്ഥാപിക്കാനും തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ സഹകരണം ശക്തമാക്കാനും ബംഗ്ലാദേശ് തയ്യാറായിരുന്നു. ഉൾഫ, എൻഡിഎഫ്ബി തുടങ്ങിയ തീവ്രവാദ ഗ്രൂപ്പുകളുടെ ക്യാമ്പുകൾ പൊളിച്ചുമാറ്റാനുള്ള അവരുടെ നടപടികൾ വടക്കുകിഴക്കൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ സമാധാനം കൊണ്ടുവരാൻ സഹായിച്ചു. എന്നാൽ ഈ ഭരണമാറ്റം, മുൻപ് ദുർബലമായിരുന്ന വിമത ഗ്രൂപ്പുകൾക്ക് പുനഃസംഘടിക്കാൻ അവസരം നൽകിയേക്കുമോ എന്ന ആശങ്ക ഇന്ത്യൻ സുരക്ഷാ ഏജൻസികൾക്കുണ്ട്. നുഴഞ്ഞുകയറ്റ ശ്രമങ്ങളുടെയും ഐഎസ്‌ഐ പ്രവർത്തകരുടെ സ്വാധീനം വർധിക്കുന്നതിൻ്റെയും ആദ്യ സൂചനകൾ ഈ ആശങ്ക വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു.

ചൈനീസ് സ്വാധീനം ഒരു പുതിയ വെല്ലുവിളി

ബംഗ്ലാദേശിൽ ചൈനയുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സാന്നിധ്യമാണ് ഇന്ത്യയ്ക്ക് നേരിട്ടുള്ള സുരക്ഷാ വെല്ലുവിളി ഉയർത്തുന്നത്. 10 ബില്യൺ ഡോളറിലധികം ചൈനീസ് നിക്ഷേപങ്ങളാണ് ബംഗ്ലാദേശിലെ പ്രധാന പദ്ധതികളിലായി വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്നത്. യൂനുസ് ഈ സാമ്പത്തിക ഇടപെടലിനെ “ഗെയിം-ചേഞ്ചർ” എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചത് ഇടക്കാല സർക്കാരിൻ്റെ നിലപാട് വ്യക്തമാക്കുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച്, ചൈനീസ് പങ്കാളിത്തത്തോടെ ലാൽമോനിർഹട്ട് വ്യോമതാവളത്തിന്റെ പുനരുജ്ജീവനം ഇന്ത്യൻ സുരക്ഷാ വൃത്തങ്ങളിൽ ആശങ്ക ഉയർത്തുന്നു. സിലിഗുരി ഇടനാഴിയിൽ നിന്ന് 135 കിലോമീറ്റർ മാത്രം അകലെ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന അത്തരമൊരു വികസനം ഇന്ത്യയുടെ തന്ത്രപരമായ ദുർബലതകളെ ഗണ്യമായി വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്.

ഇന്ത്യയുടെ തന്ത്രം: വഴങ്ങലല്ല, സംയോജനം

അവാമി ലീഗ് അടുത്ത തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കപ്പെട്ട സാഹചര്യത്തിൽ, ബിഎൻപി, നാഷണൽ സിറ്റിസൺ പാർട്ടി (എൻസിപി) തുടങ്ങിയ പുതിയ രാഷ്ട്രീയ ശക്തികളുമായും ഇന്ത്യൻ നയതന്ത്രജ്ഞർ തന്ത്രപരമായ ഇടപെടലുകൾ തുടരുകയാണ്. ഇന്ത്യയുടെ സമീപനം ശക്തവും എന്നാൽ പ്രായോഗികവുമാണ് :

സൃഷ്ടിപരമായ ഇടപെടൽ: ഗതാഗതം, വൈദ്യുതി കൈമാറ്റം, വിപണി പ്രവേശനം എന്നിവയ്ക്കായി ബംഗ്ലാദേശ് ഇന്ത്യയെ ആശ്രയിക്കുന്നുണ്ട്. ഈ ബന്ധങ്ങൾ നിലനിർത്തുന്നത്, സമ്മർദ്ദത്തിന് വേണ്ടിയുള്ള ഉപകരണം എന്നതിലുപരി, ബംഗ്ലാദേശിൻ്റെ സ്ഥിരത കൈവരിക്കുന്നതിനുള്ള സംവിധാനങ്ങളായി പ്രവർത്തിക്കാൻ ഇന്ത്യയ്ക്ക് സഹായകമാകും.

സുരക്ഷാ പങ്കാളിത്തം: മെച്ചപ്പെട്ട നിരീക്ഷണം, രഹസ്യാന്വേഷണ പങ്കിടൽ സംവിധാനങ്ങൾ, നവീകരിച്ച അതിർത്തി അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവയിലൂടെ തീവ്രവാദ ഭീഷണികളെ ഫലപ്രദമായി കൈകാര്യം ചെയ്യാനാണ് ഇന്ത്യ ലക്ഷ്യമിടുന്നത്.